Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) yerleştirme sonuçları açıklandıktan sonra bu yıl en çok tartışılan hususlardan biri de üniversiteye daha evvel gitmemiş 34 yaş üstü bayanlar için ayrılan kontenjanlar oldu. Bu kontenjandan yararlanarak birçok üniversiteye düşük puanla girme bahtı yakalayan adaylara toplumsal medyadan reaksiyon yağdı. Reaksiyonların odağındaki şahıslardan biri de 34 yaş üstü bayan kontenjanından yararlanarak 166 puanla Boğaziçi Üniversitesi Fizik kısmına giren aday oldu. İşte bu yıl getirilen bu ek kontenjan ve imtihan sonuçları ile ilgili konuları Yükseköğretim Kurulu Lideri Prof. Dr. Erol Özvar’a sordum. Özvar ile sohbetimizin özeti şöyle:
Bu yıl 34 yaş üstü bayanlar, depremzedeler ve şehit gazi yakınları için kontenjanlar ayrıldı. Bu sistemi açıklar mısınız?
Belirlenen özel şartlar dışında, YKS’ye giren adaylarımızın büyük çoğunluğu, genel kontenjanı baz alarak tercihlerini yapıyor ve yerleşiyor. Uzun yıllardır uygulamada olduğu için çabucak herkesin aşina olduğu okul birincileri için de farklı bir kontenjan var. Okul birincisi bir aday, gerek genel kontenjandan gerekse okul birincilerine ayrılan kontenjandan faydalanarak tercihleri doğrultusunda yerleşebiliyor.
‘HİÇBİR ADAYIN HAKKI YENMEDİ’
Kontenjanların öbür adayların haklarını engellediği tartışmaları var.
Buradan bir sefer daha belirtmek isterim ki, genel kontenjan ve özel kontenjan koşullarına nazaran tercih yapan ve yerleşen adaylar, kendi kategorileri içerisinde farklı sıralamalara tabi oluyor. Böylelikle adaylar ortasında rastgele bir hak kaybı yahut eşitsizlik kelam konusu değil. Bilakis bu kontenjanlar, fırsat eşitliğini genişletmek ve yükseköğretime adil erişimi artırma amacıyla tasarlanıp uygulamaya geçirildi. 34 yaş üstü bayanların geçmişte gerek toplumsal gerek siyasal alanın zahmetleriyle yükseköğretime erişememiş olmaları değerli bir sorundu. Bu dezavantajlı kümelere telafi imkânı sunulması ve her ferdin eşit fırsatlara sahip olması toplumsal devletin gereğidir. YÖK olarak daha adil bir erişimi sağlamak asli misyonumuz. Dünyada da dezavantajlı kümelerin erişiminin artması için uygulanan pek çok siyaset kelam konusu.
Temel amaç ne?
Bu kontenjanları, 34 yaş üstü bayan adayların üniversite eğitimine daha rahat bir halde erişmelerini amaçlayarak ve farklı meslek alanlarında yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olmayı hedefleyerek oluşturduk. Birtakım bayanlar, daha evvel yahut ailevi, iş ve başka sorumluluklar nedeniyle üniversiteye gidememiş olabilir. Eğitiminde zorluk yaşamış yahut geçmişte yükseköğretim imkânlarından gereğince yararlanamamış bayanlara yeni bir fırsat sunuyoruz. Bu uygulama, 34 yaş üstü bayanların mesleklerine ve ferdî gelişimlerine muazzam bir katkıda bulunacak.
‘17.665 BAYAN FAYDALANDI’
Bu kontenjanla üniversitelere kaç bayan yerleşti?
2023 YKS yerleştirme devrinde, 34 yaş üstü bayan adaylar için devlet üniversitelerinde önlisans seviyesinde 8 bin, lisans seviyesinde ise 13 bin olmak üzere toplamda 21 bine yakın ek kontenjan ayrıldı. Tercih periyodunda, 34 yaş üstü bayan adaylardan yaklaşık 79 bin kişi tercih yaptı ve bu adaylardan 17 bin 665’i bir yükseköğretim programına yerleşme başarısı gösterdi. Yerleşen adayların sayısının yüksek olması, 34 yaş üstü bayanların üniversite eğitimine duyduğu ağır ilgiyi ve talebi yansıtıyor.
Yüksek puanlı yerlere yerleştirilmeleri çok eleştirildi.
Malumunuz bu yıl kontenjanlara şehit-gazi yakınları, 34 yaş üstü bayanlar ve depremzede aday kontenjanlarını da ekledik. Yerleştirme sisteminin işleyişine bir örnek vermek gerekirse, 34 yaşını tamamlamış ve daha evvel bir lisans programından mezun olmamış bayan adaylar, kendilerine tanımlanan kontenjan içinde kendi ortalarında rekabet ederek tercihleri doğrultusunda en yüksek puanlıdan en düşük puanlıya gerçek sıralanıp, yerleştiriliyor. Şayet bu adaylar daha evvel bir önlisans programından mezun oldular ise sadece lisans programları için ayrılan kontenjanları tercih edebilirler. Bu nedenle, daha evvel üniversite eğitimi almış olanların bu kontenjanlara yerleşmesi mümkün değil. Şayet ayrılan kontenjanlar merkezi birinci yerleştirmede boş kalırsa, bu kontenjanlar ek yerleştirmede kullanılır. Münasebetiyle, hem merkezi birinci yerleştirmede hem de ek yerleştirmede boş kalan kontenjanlar genel kontenjana aktarılmamaktadır.
Bu kontenjanlar başka adaylara haksızlık olmuyor mu?
Bir defa daha özel kontenjanı tercih eden adayların, genel kontenjandan tercih yapan adaylarla rekabet etmediğinin altını çizmek isterim. Ayrıyeten, bu kontenjanlara, muvaffakiyet sıralaması kuralı aranan programlar dahil değil. Örneğin; Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık, Mühendislik, Mimarlık, Hukuk, Öğretmenlik, Havacılık Elektrik ve Elektroniği, Havacılık İdaresi, Denizcilik İşletmeleri İdaresi, Uçak Bakım ve Tamirat, Uçak Elektrik ve Elektroniği, Uçak Gövde ve Motor Bakımı, Pilotaj programlarında bu özel kontenjan tanımlaması kelam konusu değil. Gerek 34 yaş üzeri bayan gerekse şehit-gazi yakını ve depremzede adaylarımız, kendilerine tanımlanan özel kontenjanlar için tercih yapabilir. Fakat her kontenjan cinsine yerleştirmelerde tercih yapan ve gerekli kuralları taşıyan adaylar kendi ortalarında sıralanıyor. Özetle, özel kontenjanlar içinden tercih yapma hakkına sahip adaylar da kendi içerisinde puan üstünlüğüne nazaran sıralanarak merkezi yerleştirme sistemiyle yerleşiyor.
YERLEŞEN ADAY SAYISI 47 BİN ARTTI
– Yükseköğretime, geçmişle mukayese edilemeyecek seviyede oluşan büyük talep, öğrencilerimizin ülkemizin geleceğine umutla yürüdüğünü gösteriyor. Üniversite giriş imtihanına müracaatlar yıllardır artıyor. Başvuran sayıları 2000’li yılların başlarında 1.5 milyon, geçen yıl 3 milyon 243 bin civarında idi. Bu yıl başvuran sayısı 3 milyon 527 bin oldu. Yükseköğretime muazzam ve artan bir talep var. Artan müracaat sayılarını dengelemek için kontenjanlarda da belli ölçüde bir artış oldu. Açıköğretim hariç toplam kontenjan 2022 yılında 867 bin iken 2023 yılında 923 bine yükseldi. Açıköğretim hariç toplam yerleşen sayısı geçen yıl 851 bin iken bu sayı bu yıl 47 bin kişilik artışla 898 bin olarak gerçekleşti. Genel kontenjanlarda doluluk oranımız yüzde 99.8 oldu.