VAN – Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) geçtiğimiz ay açıkladığı ‘İl Seviyesinde İşgücü İstatistikleri’ne nazaran, Van yüzde 19,1 ile Türkiye’de işsizlik oranının en yüksek olduğu ikinci vilayet oldu. Bu oran, daha evvelki istatistiklerle karşılaştırıldığında pek de şaşırtan değil. Gerçekten, TRB2 bölgesindeki Van, Muş, Bitlis ve Hakkari, açıklanan her istatistikte son sıralarda yer alıyor.
Van’ın genç nüfusu, hudut kenti olması, tarihi ve turistik kaynakları ve jeopolitik pozisyonu her ne kadar bir avantaj üzere görülse de bu potansiyel kentin iktisadına tam manasıyla katılamıyor. Sadece ekonomik olarak değil farklı birçok parametrede de son sıralarda yer alan Van’ın problemlerini, nedenlerini ve yaratmış olduğu sonuçları, Van Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Lideri (Van TSO) Necdet Takva ile konuştuk.
Van TSO Yönetim Kurulu Lideri Necdet Takva ‘DÜNDEN BUGÜNE ORTAYA ÇIKMIŞ BİR SORUN DEĞİL’
Takva’ya nazaran Van ve bulunduğu bölgedeki öbür kentlerin yaşamış olduğu ekonomik meselelerinin, 100 yıllık bir geçmişi var: “Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki kentler, Türkiye’de istihdam oranının en az olduğu ve işgücü piyasasına iştirakin en az olduğu kentlerdir. Bunu, bugünün parametreleri ya da bağlamında pahalandırmak mümkün değil. Cumhuriyet’in ilanından bu yana, kara hudut kentlerinin ‘yoğun güvenlikçi bakış açısı’ ile değerlendirilip yatırım ortamının güzelleştirilmesine bağlıyorum. Yani bu sorun, dünden bugüne ya da beş yıl evvel ortaya çıkmış bir sorun değil.”
‘BİZİM HER ALANDA PARAMETRELERİMİZ UYGUN DEĞİL’
TÜİK’in Van’a ait paylaşmış olduğu işsizlik oranlarının gerçekçi olmadığını belirten Takva, Van’ın daima artan genç bir nüfusu olduğuna ve bu potansiyelin istihdama yönlendirilmediği takdirde vahim sonuçlar doğurabileceğine dikkat çekiyor. Takva, üretime yönelik bir perspektif geliştirilmesi ve yatırım ortamının tesis edilmesi gerektiğine vurgu yapıyor: “Bizim yalnızca istihdam konusundaki parametrelerimiz makus değil. Bizim her alanda, eğitimde, sıhhatte, finansal erişimde ve toplumsal birçok gereksinimin karşılanmasında da parametrelerimiz çok âlâ değil. Kentleri planlarken, salt hükümetleri ve politik iktidarları takip edebilme yeteneklerine nazaran değerlendirmemek lazım. Kentleri gerçek potansiyelleri içinde pahalandırmak lazım.”
‘BUNUN KATİYETLE POLİTİK BİR ARKAPLANI VAR’
Van’ın, yalnızca kendi potansiyeliyle kalkınabilecek bir kent olmadığını, münasebetiyle devletin yatırım alt yapısını güçlendirecek faaliyetlerden imtina etmemesi gerektiğini söyleyen Takva, Erzurum ile Van ortasında bir kıyaslama yapıyor: “Erzurum, her vakit politik olarak iktidarı takip edebilme refleksleri gösterebilen bir kenttir. Biz merkeziyetçi bir ülkeyiz. Bütün kaynaklar Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda toplanır ve bakanlık bunları kentlere dağıtır. Sizin kentiniz ne kadar güçlü bir lobiye sahipse, o kaynaklardan o kadar yararlanırsınız. Bakın Erzurum bir hudut kentti değil. O halde, Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği neden Erzurum’dadır? İran Konsolosluğu neden Erzurum’dadır? Neden Trabzon’dadır? Neden Van’da değil? Bunun katiyetle politik bir arkaplanı var. Başak bir manası yok.”
‘BUNLARI DEVLET YAPACAK’
Van TSO Başkanı Necdet Takva, kentin ulaşım ve güç altyapısıyla bir arada nitelikli işçi yetiştirilmesinin devletin sorumluluğunda olduğunu vurguluyor: “Temel problemimiz, Van’daki yatırım ortamını güzelleştirebilecek olan altyapı yatırımlarının tamamlanmamış olmasıdır. Biz Van’ın batısına ulaşamıyoruz. Kuzgunkıran Geçidi önümüzde duruyor. Bir tüp geçit var lakin kâfi değil. Güzeldere Geçidi, güneyimize geçişimizi engelliyor. Bizim, Irak Kürdistanına irtibatımızın süratlice sağlanması lazım lakin Şırnak karayolu yıllardır bitirilemiyor. Bunları kim yapacak? Devlet yapacak! Pekala kim takip edecek? Buradaki ortak lobi takip edecek. Var mı o denli bir lobi? Maalesef yok!”
‘BAZI ÖZEL İHTİSAS YETKİLERİ VERİLMESİ LAZIM’
İran turizmi Van için büyük bir ehemmiyete sahip. Bilhassa yaz aylarında ve Newroz bayramı periyodunda Van’a gelen İranlı turistler, kentin iktisadına gözle görülebilir bir canlılık kazandırıyor. İranlıların eksikliğinin en fazla hissedildiği koronavirüs pandemisi devrinde Van’ın içine düştüğü ekonomik zorluk bunun en net göstergesi olarak kabul ediliyor.
Kapıköy Gümrük Kapısı – Van / Saray Van TSO Başkanı Takva, Van’dan İran’a açılan Kapıköy Hudut Kapısı’nın yalnızca turistik gayeyle değil ithalat ve ihracat hedefiyle kullanılabilmesi için teşebbüslerde bulunduklarını lakin şimdi istenilen seviyeye gelemedeğini ve bunun için de yeniden devlet takviyesine gereksinim duyulduğunu söylüyor: “İran birinci defa bu yıl mart ayında hudut ticaretine husus olan tarım eserlerinin geçişine müsaade verdi. Cumhuriyet kurulduğundan beri o kapıdan bir tırın geçişine müsaade verilmemişti. Artık Van’ın tır nüfusu artıyor. Artık artık Ticaret Bakanlığı’nın Van Gümrüğü’ne birtakım özel ihtisas yetkileri vermesi lazım. Bilhassa besin eserleri ve cam Van’da yetkilendirilirse tahlilleri burada yapılacak. Bu tahlillerin yapılabilmesi için burada çağdaş bir laboratuvara muhtaçlığımız var. Yani hudut kapımızın ‘tamamdır’ diyebileceğimiz seviyeye gelmesi için bu tıp yatırımların olması lazım.”
‘BİZ HADDİNİ BİLEN BİR MESLEK ODASIYIZ’
“Van’da ortak bir lobi oluşturmasında çok başarılı değiliz” diyerek, bu durumun da kentin iktisadına ve gelişmesine ziyan verdiğini belirten Takva, “Van TSO, yalnızca CHP’ye benzesin, DEM Parti’ye benzesin, AK Parti’ye benzesin istemiyorum. Kendi özgün şartları içinde üretsin istiyorum. Fikir üretsin, strateji üretsin, raporlar hazırlasın istiyorum. Siyaset en nihayetinde bir tahlil sistemidir. Siyasetçilerimiz alsınlar bunları, değerlendirsinler. Söyleyeceğimiz kelamların tamamının merkezi ya da mahallî iktidarların işlerine gelecek formda olması gerekmiyor. Olmamalıdır esasen. Kaldı ki, biz haddini bilen bir meslek odasıyız.”
‘BEN BURADA MEVCUT 14 BELEDİYEYİ YOK SAYAMAM’
Takva, Van’daki belediyelerin, valiliğin, öbür kamu kurumlarının ve meslek odalarının kentin faydasını gözetmek ismine ortak bir noktada buluşması gerektiğine ve bağlantı halinde olması gerektiğine değiniyor: “Ben burada mevcut 14 belediyeyi yok sayamam. Bunu her yerde söylüyorum. Bu bir bildiridir. Sanki Büyükşehir Belediyesi ve ilçe belediyeleri bunu nasıl kıymetlendiriyor? Benim 10 bin kayıtlı üyem var. Her birinin meşrebi, fikri, zikri, ideolojisi ve dünyaya bakış açısı birbirinden farklı. Benim, her birinin meselesiyle ilgilenip bunu karar vericilere iletmek üzere bir sorumluluğum var. Ben ‘Van Büyükşehir Belediyesi olmazsa olmaz, irtibat kurmamız lazım’ diyorum. Van Büyükşehir Belediyesi de ‘iletişim kurmamız lazım’ diyor. Nasıl olacak? Bunları söylememizin pratik bir karşılığı olması lazım. Benim açımdan bir sorun yok ki! Benim işim çalışmak. Bugün MHP İl Başkanı da gelip kentin iktisadı ile ilgili bir rapor isterse veririm. Bugün DEM Parti’den rastgele bir yetkili gelip benden bilgi isterse, oturur saatlerce anlatırım. Sen de bugün Necdet Takva’yı yok sayarsan olmaz. Bu kentte yaşıyoruz. Elbette her gün karşılaşacağız. Siyaset din değil, mezhep değil. Niçin hepimiz benzeşelim. Farklılıklarla bir zenginlik yaratabiliriz.”