Kahramanmaraş’ta yaşanan ve 11 ili sarsan zelzelenin akabinde gözler, İstanbul’a çevrildi. Kimi zelzele uzmanına nazaran eli kulağında olan 7 şiddetindeki sarsıntının korkusu artarken yaşadığı binalarda kendini inançta hissetmeyen yurttaşın ise eli kolu bağlı. Kiracı yüzde 160 artan kiralar nedeniyle inançlı bir meskene geçmeyi hayal bile edemezken, mesken sahiplerinin ise yenileme için en az 1 milyon TL’yi gözden çıkarması ya da daha küçük konuta razı olması gerekiyor.
Depreme hazır olmadığı tüm kurumlar tarafından kabul edilen İstanbul’da, Büyükşehir Belediyesi (İBB) hasarın boyutunu saptayacak yeni bir seferberlik başlattı. Bu kapsamda geçen hafta İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökce bilançoyu açıkladı. Buna nazaran İstanbul’da 318 bina zelzele olmadan çökme tehlikesi içinde. İstanbul’da 1.1 milyon konutun bulunduğunu söyleyen Gökçe, bu binaların yüzde 70’inin ise 1999’dan evvel yapıldığını belirtiyor.
Kandilli Rasathanesi’nin derlediği datalara nazaran ise İstanbul’da 2000 ve öncesinde yapılan bina sayısı 818 bin adet. Mümkün 7.5 ve üzeri şiddetli bir sarsıntıda hafif, orta, ağır ve çok ağır hasar alması beklenen bina sayısı 491 bin. Bu binada oturanların sayısı da 6.2 milyon kişi.
‘Daire başı 1 milyon TL’
İstanbullular mevcut binalarını denetim ettirseler bile yenileme süreci oldukça sıkıntı. İBB’nin son günlerde desteklemeye başladığı sarsıntı dayanıklılık testinde riskli çıkması halinde bina yıkılmak zorunda.
İstanbul Anadolu Yakası’nda yerinde dönüşüm projeleri yapan Avşin Aras Yapı sahibi Mevlüt Aras, 2000 hatta 2007 öncesi binaların büyük çoğunlukla çürük çıkacağını söylüyor. Bu durumda binaların en geç 6 ay içinde yıkıldığını belirten Aras, “Yeniden inşaa edilecek bina için daire başı en az 1 milyon lira üzere bir masraf çıkıyor. Bu da mevcut yönetmeliğe nazaran üretimde çıkan fiyat. Artık Kahramanmaraş sarsıntısından sonra yeni yönetmelik bekliyoruz, orada maliyetler daha da artmış olabilir” diyor.
Kiracı çaresiz
Cumhuriyet’ten Ali Can Polat’ın haberine nazaran, 1 milyon lira ödeyemeyecek durumdaki yurttaşların önündeki öbür seçenek müteahhitle anlaşıp kat karşılığı binayı yenilemek. İnşaat yüksek mühendisi Hüseyin Arslan, “Bu durumda da metrekareler çok küçüldüğü için beşerler kabul etmiyor. Haklılar da 100 metrekare konut, 50 metrekareye kadar düşebiliyor” yorumunu yapıyor.
Deprem bekleyen yurttaşlar ise huzursuz ve çaresiz. 30 yaşındaki Oğuzhan Akbulut kiracı. 3 yıldır oturduğu konuta güvenemiyor. Lakin iki yılda yüzde 100’ü geçen kira artışları yüzünden riskli bina konusunda bir adım atmasının imkânsız olduğunu söylüyor. Akbulut, “Bunu dillendiremiyorum bile. Mesken sahibine meyyit taklidi yapıyorum, beni hatırlayıp meskenden çıkarmasın diye. Kiracı olarak başvursam binaya yıkım kararı çıksa ne yapacağım. Bulabileceğim en ucuz konut 12 bin lira” diyor.
Fulya’da yaşadığı meskenin eski olduğunu söyleyen konut sahibi Ozan Korkmaz ise devayı sağlam bir konuta çıkmakta bulmuş ancak meskenini de kiralayarak. “Dönüşüm istedim fakat binamızdaki beşerler parayı ödeyemeyeceklerini söylediler. Biz de konutu kiraya verdik o kira ile Üsküdar’da yeni binaya geçtik mecburen” dedi.
600 bin insanı kurtaralım
İBB iştiraklerinden KİPTAŞ Genel Müdürü Ali Kurt’un teklifleri ise şöyle:
– TOKİ konutları için uygun ödeme şartlarını bize verin İstanbul’u yenileyelim.
– Yurttaşa ucuz krediler sunulması gerek. Biz yapıyoruz lakin devletimizin elinde çok daha güçlü imkânlar var.
– İstanbul Yenileniyor projemize 600 binden fazla insan başvurdu. İmkân verilsin bu insanları kurtaralım.
Finansın kalbini taşımayın
İstanbul’da büyük sarsıntı beklenirken uzmanlar ısrarla kenti boşaltmak ve nüfusu azaltmak gerektiğini söylüyor. İktidar ise tam karşıtı nüfusu ağırlaştıracak siyasetler üretiyor. Bunların sonuncusu İstanbul Finans Merkezi oldu. Kamu bankaları ve Merkez Bankası’nın taşınacağı merkeze aileleriyle birlikte 100 bin kişi gelecek. KİPTAŞ Genel Müdürü Ali Kurt, şunları söylüyor: “Tüm merkezlerin bu kadar riskli bir bölgede toplanması gerçek değil. Bir zelzele olursa ekonomik olarak ülkenin fişini çekeriz. Bir de finansın kalbi olur da bu kalp yıkılırsa ne olacak?”
Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Lideri Pelin Pınar Giritlioğlu da şöyle konuşuyor: “İstanbul’un artık daha fazla yük kaldırması mümkün değil. Finans merkezi hayata geçtiğinde etraftaki gayrimenkullerde çok bedel artışları meydana gelecektir. Daha şimdiden spekülatörler bu beklenti içindedirler.”
İş dünyası yeni rota arıyor
Beklenen sarsıntıda ülkenin iktisadının de büyük yara alması bekleniyor. Üretimin yüzde 50’si ile vergi gelirinin yüzde 55’i Marmara Bölgesi’nde bulunuyor. Bu durumun büyük risk barındırdığını söyleyen Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Lideri Süleyman Sönmez, 2022 yılında bir zelzele raporu hazırladıklarını hatırlatarak tekliflerini sıraladıklarını söylüyor. Buna nazaran her ilin rekabette güçlü istikametlerinin belirlendiğini söyleyen Sönmez, “Hem o vilayetleri kalkındırmak hem de körfeze sıkışan sanayiciye yeni bir rota bulabilmek için çalışıyoruz. Endüstriyi yaymalıyız. TOKİ mesken yapar üzere bu vilayetlere sanayi bölgeleri yapabilir ve endüstricinin taşınmasının önündeki en büyük mahzur olan arazi maliyeti aşılabilir. Böylelikle istikrarlı bir kalkınma yaşanır ülkede” diyor.
Sönmez, ayrıyeten bütün yetkililerin mümkün İstanbul sarsıntısına hazırlık için ivedilikle devreye girmesi gerektiğini söyledi.